ترجمه و نقد کتاب تکوین و تکامل تفسیر در نخستین سده های اسلامی، اثر هربرت برگ (سه فصل اول)

اعتبار روایات از جمله مباحث بنیادینی است که عموم مسلمانان به رغم مذاهب گوناگونشان، گرچه در گستر? آن اختلاف دارند، اما اصل آن را با ادل? گوناگون مسلم می دانند. تعیین اعتبار روایات و پذیرش اصالت تاریخی آنها، زیر بنای همه مباحثی تلقی می شود که به نوعی بر حدیث مبتنی است و موضوعات متنوعی را از سیره گرفته تا فقه و تاریخ و عقاید در بر می گیرد. اعتبار روایات و اصالت تاریخی آنها از جمله مباحثی است که از دیر باز نزد خاور شناسان محل تأمل بوده است. تردیدها دربار? اعتبار آن، اما از قرن نوزدهم با مباحث گلدتسیهر به مرحله تازه ای وارد شد و از پشتوانه علمی قوی تری برخوردار گردید. شکاکیت گلدتسیهر را خاورشناسانی نظیر شاخت، کرون، کوک، کالدر و ونزبرو در حوزه های مختلف فقهی، تاریخی و قرآنی پی گرفته و گسترش داده اند. در مقابل مسلمانان نیز کوشیده اند تا به این تردیدها پاسخ دهند و از اعتبار روایات و اصالت تاریخی آنها دفاع کنند. آبوت، سزگین و اعظمی در شمار این عالمان قرار دارند. در این مقابله، البته محققان غربی غیر مسلمانی نیز وجود داشته اند که به طور کامل یا به طور جزئی به نقد شکاکیت مطرح شده پرداخته اند. خاورشناسانی نظیر فوک، قسطر، مورانی، شوئلر، فان اس، ینبل، و موتسکی از این جمله اند. مجادله بین این دو گروه در دهه های اخیر با به کارگیری روش های جدید، رونق تازه ای یافته است. هربرت برگ در کتاب خود با عنوان "تکوین و تکامل تفسیر در نخستین سده های اسلامی: صحت مکتوبات اسلامی از دوره تکوین"، به طرح و نیز تحلیل نظرات این دو گروه از خاورشناسان شکاک و نقاد می پردازد و می کوشد آن چه را که از این پیش فرض و روش و نوع اطلاعات موجب می شود تا این دو گروه، با یکدیگر به توافق نرسند شناسایی کند. موضوع سخن در کتاب تکوین و تکامل تفسیر در نخستین سده های اسلامی, مسأله وثاقت متون روایی به طور عام, و وثاقت روایات تفسیری به طور خاص است. این کتاب در فصول نخست، آرا و نظریات مطرح شده در این باب را به نحوی جامع گردآوری, و چکیده ای را از مطالعات حدیثی در غرب ارائه می دهد. بر اساس میزان شکاکیتی که محققان در مورد حدیث در کل و اسناد به طور خاص نشان می دهند، برگ محققان را در سه دسته، طبقه بندی می کند. با این حال وی نتیجه گیری می کند که "در واقع تنها دو موضع وجود دارد: از یک طرف محققان شکاکی وجود دارند که تصور می کنند در بهترین حالت "اسناد ارزش تاریخی بسیار محدودی دارند"، و از طرف دیگر محققان مسلمان و محققان غربی با شکاکیت کمتر وجود دارند که "اسناد را به لحاظ تاریخی سودمندتر تلقی می کنند". طبق گفته مولف، هیچ موضع میانی بین این دو دیدگاه وجود ندارد و سپس برگ به تجزیه و تحلیل دیدگاه ها می پردازد. برگ در دو فصل این کتاب با استفاده از اظهاراتی که آنها را روشن، اثبات شده یا معمولاً مورد قبول تلقی می کند، در حالی که واقعاً اینگونه نیستند، علیه عقاید محققی استدلال می کند. گاهی هم برگ دیدگاه یک محقق را نادیده می گیرد، در حالی که در مواقع دیگر وی تنها به بخشی از اثر او تکیه می کند و از کنار بقیه بی توجه می گذرد، استدلال های برخی از محققان توسط وی تحریف می شود یا تا حدی به آنها عمومیت بخشیده می شود که خود محققان تمایلی به آن نداشته اند. به علاوه، برگ ادعا می کند که محققان از هر دو جبهه، استدلال هایشان مبتنی بر دور است و بنابراین فقط می توانند سایر محققانی را که پیش فرض های مشترکی با آنها دارند، متقاعد سازند. در این پایان نامه ضمن ترجمه دقیق سه فصل اول کتاب، تا حد امکان به توضیح برخی آرای مطرح شده و در عین حال نقد برخی دیگر پرداخته ایم.